«Mediterritage «Αξιοποίηση των Μανιταριών – MYCOMED»»
INTERREG III C – Νότια Ζώνη
Κοινοτική Πρωτοβουλία INTERREG III C:
Η Δέσμη Γ της κοινοτικής πρωτοβουλίας Interreg III σχεδιάστηκε με σκοπό την ενδυνάμωση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της προώθησης της διαπεριφερειακής συνεργασίας.
Πρόγραμμα MEDITERRITAGE:
Το πρόγραμμα MEDITERRITAGE έχει ως θέμα του την οικονομική αξιοποίηση της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς των ορεινών όγκων στις Ευρω-μεσογειακές Περιφέρειες. Υλοποιείται στα πλαίσια της κοινοτικής πρωτοβουλίας INTERREG ΙΙΙC South και πιο συγκεκριμένα της κατηγορίας έργων RFO (Region Framework Operations), η οποία έχει σαν στόχο την προώθηση διαπεριφερειακών – διακρατικών συνεργασιών για την επιλογή θεματικών κατευθύνσεων και στρατηγικών για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας των περιοχών των ορεινών όγκων.
Mediterritage «Αξιοποίηση των Μανιταριών – MYCOMED»
Το υποπρόγραμμα «Αξιοποίηση των Μανιταριών - MYCOMED» έχει στόχο την διερεύνηση των δυνατοτήτων καλλιέργειας διαφόρων ειδών μανιταριών στις ορεινές - μειονεκτικές περιοχές της Μεσογείου με περιβαλλοντικές συνθήκες που ευνοούν την καλλιέργεια και ανάπτυξη των μανιταριών, καθώς και τα οικονομικά οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τέτοιου είδους δραστηριοτήτες στις περιοχές αυτές.
Στόχοι του έργου :
Στόχος του ΚΕΝ.Α.ΚΑ.Π. Α.Ε. με την συμμετοχή του ως εταίρου στο παρόν πιλοτικό πρόγραμμα είναι:
Δράσεις του προγράμματος που αφορούν το ν. Τρικάλων :
Ø εκπόνηση μελέτης σχετική με τα οφέλη που προκύπτουν από την αξιοποίηση των Μανιταριών,
Ø δημιουργία Δικτύου μεταξύ των ΟΤΑ της περιοχής παρέμβασης,
Ø έκδοση φυλλαδίου σχετικά με την αξιοποίηση των Μανιταριών,
Ø διακρατική συνεργασία για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας - εμπειριών και τη διάδοση καλών πρακτικών,
Ø ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των κατοίκων της ορεινής Πίνδου σχετικά με τις δυνατότητες και τις προοπτικές της καλλιέργειας μανιταριών.
Περιοχή εφαρμογής και επωφελούμενοι του Έργου:
Επωφελούμενοι του έργου είναι οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών της Πίνδου στο Νομό Τρικάλων.
Γενικά για τα Μανιτάρια
Οι μύκητες από πολλές απόψεις μοιάζουν με τα φυτά. Δεν είναι κινητοί οργανισμοί (αν και κάποιοι μπορεί να έχουν κινητά αναπαραγωγικά κύτταρα) και τα τοιχώματα των κυττάρων τους έχουν παρόμοια δομή με αυτά των φυτών, αλλά διαφορετική χημική σύσταση. Tα περισσότερα μανιτάρια όπως και πολλοί άλλοι μύκητες αποσυνθέτουν μαζί με τα βακτήρια τα νεκρά φυτικά υπολείμματα του εδάφους (πεσμένα φύλλα και κλαδιά). Τα μανιτάρια αποτελούν φύλο του υπό-βασιλείου των θαλλοφύτων, του βασιλείου των φυτών. Το σώμα τους που λέγεται θαλλός, δεν έχει διαφοροποιημένα όργανα, δηλαδή ρίζες, βλαστούς και φύλλα, παρά μόνον όργανα αναπαραγωγής. Από τις παραπάνω κλάσεις, που περιλαμβάνουν 40.000 είδη, οι φαγώσιμοι ανήκουν στους βασιδιομύκητες και το τμήμα τους που τρώγεται είναι η καρποφορία τους, που έχει το γνωστό ομπρελοειδές σχήμα. Τα φαγώσιμα είδη που υπάρχουν στην φύση είναι αρκετά για παράδειγμα μόνον στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 50 είδη .
Βίο-ποικιλότητα ειδών Μανιταριών
Η συλλογή άγριων μανιταριών πρέπει να άρχισε από τους προϊστορικούς χρόνους, τότε που ο άνθρωπος ήταν κυνηγός και συλλέκτης άγριας τροφής. Οι πρώτες γραπτές πληροφορίες για την συλλογή και την βρώση μανιταριών ανάγονται στους Κλασικούς χρόνους. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ήσαν ιδιαίτερα ενθουσιώδεις συλλέκτες όπως αναφέρει ο Ευριπίδης (480-406 π.Χ.). Αλλά και οι σύγχρονοι Έλληνες και ιδιαίτερα οι αγρότες ασχολούνται ερασιτεχνικά με τη συλλογή μανιταριών που εξασφαλίζει όχι μόνο φθηνή, εκλεκτή, νόστιμη και θρεπτική τροφή, αλλά καλλιεργεί και νοοτροπία αγάπης, σεβασμού και προστασίας για το φυσικό περιβάλλον και παρέχει ψυχική ηρεμία και σωματική άθληση. Την τελευταία 10ετία η εμπορική συλλογή εδώδιμων μανιταριών που εκδηλώνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Β. Αμερικής έχει προβληματίσει επιστήμονες, διεθνείς οργανισμούς και Κυβερνήσεις στο θέμα της προστασίας των μυκητικών πόρων και της μυκητολογικής βίο-ποικιλότητας. Μεταξύ των πιο γνωστών καλλιεργημένων μανιταριών στη χώρα μας είναι το Αγαρικό το δίσπορο και ο Πλευρωτός ο οστρεώδης, επίσης μεταξύ των καλλιεργημένων μανιταριών στην κορυφή σε σχέση με το οικονομικό όφελος βρίσκονται οι τρούφες.
Τα μανιτάρια ως τροφή έχουν μεγάλη διαιτητική αξία, γιατί είναι πλούσια σε πρωτεΐνες. Ακόμα μπορούν να θεωρηθούν ως αποθήκη βιταμινών Β (ριφοφλαβίνης, θειαμίνης, πυριδοξίνης κ.α.), ανόργανων αλάτων (φωσφόρου, σιδήρου, μαγνησίου, χαλκού κ.α.) και λεκεθίνης. Τα παραπάνω στοιχεία (βιταμίνες, άλατα, λεκιθίνη) εμποδίζουν το σχηματισμό χοληστερίνης στο αίμα. Επιπλέον, τα μανιτάρια δεν δημιουργούν πάχος (πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπη και μηδενική χοληστερόλη) και οπωσδήποτε είναι και πολύ νόστιμα.
Υπάρχουν μανιτάρια δηλητηριώδη και φαγώσιμα. Με εμπειρικά κριτήρια είναι δύσκολος ο διαχωρισμός τους. Κανονικά ο διαχωρισμός γίνεται με βάση συγκεκριμένες διαφορές βοτανικών χαρακτηριστικών. Μπορεί να φαγωθούν, είτε ωμά σαν σαλάτες, γαρνιτούρες κ.λ.π., είτε μαγειρεμένα με ομελέτες, ψάρια, κρέας ζυμαρικά. Στην Ελλάδα το είδος των μανιταριών που καλλιεργείται περισσότερο είναι το αγαρικό το κηπευτικό. Το είδος τρώγεται νωπό. Συσκευάζεται επίσης σε κονσέρβες κι αφού ξεραθεί και τριφτεί χρησιμοποιείται για την παρασκευή σκόνης για σούπες.
Βιο - ποικιλότητα Μανιταριών στο Νομό Τρικάλων
Μεταξύ των 4.000 -5.000 ειδών μυκοχλωρίδας που υπάρχουν σ' όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα, μόνο γύρω στα 300 είδη μυκήτων είναι φαγώσιμοι. Στην Ελλάδα υπάρχουν 150 εδώδιμα είδη μανιταριών, από τα πιο κοινά μανιτάρια των αγρών μέχρι και (σύμφωνα με ορισμένες πηγές) τις σπάνιες τρούφες που αναπτύσσονται κάτω από το χώμα. Υπάρχουν όμως και αρκετά δηλητηριώδη ανάμεσά τους κι έτσι η συλλογή τους από την ύπαιθρο εγκυμονεί κινδύνους, κυρίως για άτομα που δεν είναι ειδικοί στην αναγνώριση των ειδών. Κυριότερο εδώδιμα - φαγώσιμα είδη μανιταριών που έχουν καταγραφεί τα τελευταία δύο χρόνια στον ορεινό όγκο του Νομού Τρικάλων αποτελούν είδη των Agaricus sp., Pleurotus sp., Lentinula sp., Mycena sp. Η αναγνώριση - καταγραφή των Μανιταριών πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε από έμπειρο - εξειδικευμένο προσωπικό. Θα πρέπει να τονιστεί ότι μερικά μανιτάρια όταν φαγωθούν προκαλούν παραισθήσεις, ενώ άλλα είναι ισχυρά δηλητήρια, όπως οι Αμανίτες (Amanita sp.) οι οποίοι είναι μια οικογένεια μανιταριών που περιλαμβάνει μερικά από τα πιο ισχυρά δηλητηριώδη και θανατηφόρα μανιτάρια (Amanita phalloides, A. verna, A. pantherina, A. muscaria).
Καλλιέργεια Μανιταριών
Η καλλιέργεια μανιταριών στην Ελλάδα έχει ιστορία μόλις 35 χρόνων και παρουσιάζει σταδιακή ανάπτυξη. Σήμερα, η καλλιέργεια μανιταριών έχει εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους και έχει εξελιχθεί σε υψηλού βαθμού τεχνολογίας αγρό-βιομηχανική επιχείρηση. Έτσι, η συνολική παγκόσμια παραγωγή εδώδιμων μανιταριών πλησιάζει τους πέντε εκατομμύρια τόνους, παρουσιάζοντας μια ετήσια αύξηση της τάξης του 8% περίπου, ενώ η συνολική αξία του προϊόντος έφθασε το 1994 στο ύψος των δέκα δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στη συνολική παγκόσμια παραγωγή, το μανιτάρι Agaricus (Agaricus bisporous, αλλά και Agaricus bitorquis) είναι πρώτο στη λίστα, με παραγωγή μεγαλύτερη από 1.800.000 τόνους ετησίως. Τη δεύτερη θέση κατέχει το μανιτάρι Shiitake (Lentinula edodes) με παραγωγή 826.000 τόνους ετησίως, ενώ ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η ανάπτυξη της καλλιέργειας των ειδών Pleurotus, των οποίων η παραγωγή υπερ-τετραπλασιάστηκε και ανήλθε από 169.000 τόνους σε 797.000 τόνους ετησίως κατά την οκταετία 1986-94. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το μερίδιο των μανιταριών Pleurotus, η καλλιέργεια του οποίου αποτελεί σχετικά καινούρια παραγωγική δραστηριότητα, από 8% στο σύνολο της εγχώριας παραγωγής το 1992, διπλασιάστηκε και ανήλθε σε 16% το 2001-2002.Το λευκό μανιτάρι Agaricus bisporus εξακολουθεί να κατέχει την πρώτη θέση στην παγκόσμια παραγωγή μανιταριών και η παραγωγή του παρουσιάζεται αυξανόμενη με μέσο ετήσιο ρυθμό 10% περίπου. Τις πρώτες θέσεις κατέχουν η Ολλανδία και η Γαλλία, ενώ τις τελευταίες θέσεις η Πορτογαλία, η Ελλάδα και η Φινλανδία. Στις χώρες με υψηλή παραγωγή επικρατεί πλέον το σύστημα των μικρών μονάδων, που δραστηριοποιούνται αποκλειστικά και μόνο στην καλλιέργεια μανιταριών χρησιμοποιώντας έτοιμο υπόστρωμα που προμηθεύονται από ειδικές μονάδες προετοιμασίας και παρασκευής του.
Πλεονεκτήματα από την καλλιέργεια των Μανιταριών
Τοπικό Δίκτυο Ο.Τ.Α.
Οι Ο.Τ.Α. που συμμετέχουν στο πρόγραμμα συγκροτώντας δίκτυο για την αξιοποίηση των μανιταριών είναι οι Δήμοι: Καλαμπάκας, Κλεινοβού, Αιθήκων, Κόζιακα, Πύλης, Πινδαίων, Χασίων, Καστανιάς, Φαρκαδόνας, Πιαλείων και η Διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται ως ορεινές - μειονεκτικές Μεσογειακού τοπίου με περιβαλλοντικές συνθήκες που ευνοούν την καλλιέργεια και ανάπτυξη των μανιταριών.
Εταίροι του προγράμματος
Στο υποπρόγραμμα «MYCOMED» συμμετέχουν ως εταίροι επίσης οι παρακάτω φορείς:
Χρονική διάρκεια του έργου: Από 01/11/2006 έως 30/12/2007
Χώρες διακρατικής συνεργασίας: Ιταλία & Τουρκία
Ηλεκτρονική διεύθυνση Ιστοσελίδας του έργου: www.mediterritage.eu